Afgelopen dinsdag beschreef ik in mijn blog hoe de overtuiging ‘als je wilt verbeteren moet je meer je best doen’ belemmerend kan werken. Ik denk dat die overtuiging FC Twente dit jaar in de eredivisie de das om heeft gedaan. Het aantrekken van Gert-Jan Verbeek halverwege het seizoen was tekenend. Hij is bij uitstek een trainer die vanuit dit adagium werkt. Ik sloot mijn blog echter af met de aankondiging dat ik AZ Alkmaar als voorbeeld zou gebruiken bij de beantwoording van de vraag hoe je tot structureel hoger presteren dan vergelijkbare organisaties kunt komen. De top 3 van de Nederlandse voetbalclubs hebben een veel groter budget, maar AZ Alkmaar doet het veel beter dan clubs met een vergelijkbare begroting. Wat kunnen we daarvan leren?
Verbeteren als gevolg
In ons onderzoek naar Hoog Presterende (Overheids)Organisaties (HPO) zijn André de Waal en ik tot de conclusie gekomen dat het verbetervermogen achter blijft, omdat organisaties vaak proberen te verbeteren door meer van hetzelfde te doen. ‘Een schepje er bovenop, meer focus, beter je best doen, elkaar meer aanspreken’ zijn daarbij de uitgangspunten. Dat leidt tot middelmatige organisaties. Hoger presterende organisaties denken andersom en zien verbeteren als een gevolg. Een gevolg van het organiseren van gezonde druk, op tijd schakelen tussen ‘gesloten en open stand’, van waaruit sterke coachende leiders hun medewerkers helpen ontwikkelen tot flexibele en veerkrachtige individuen die goed samen kunnen spelen en gericht zijn op ‘de bedoeling’. Ik vind AZ Alkmaar daar een mooi voorbeeld van.
AZ als HPO
AZ Alkmaar voldoet aan veel HPO kenmerken. Het werken aan HPO kenmerken is de beste garantie voor het structureel verbeteren van het presterend vermogen. AZ laat veel spelers doorgroeien vanuit de veel geprezen jeugdopleiding. “Goede organisatie, goede trainers, goede visie. Als speler word je er echt beter”, zegt speler Guus Til in een interview. “Iedereen blijft ook.” AZ heeft een eigenzinnige visie op het opleiden van jeugd. Spelers worden geacht in meerdere systemen te spelen. Eigen initiatief en zelfredzaamheid is belangrijk. Daartoe wordt voor de jeugd een soort van gecontroleerde chaos gecreëerd, om te leren hoe daarop te reageren. Het belofte team dat in de Jupiler league speelt hoeft niet perse iedere wedstrijd te winnen, als er maar geleerd wordt.
Het raakt de HPO kenmerken ‘Unieke en duidelijke strategie’, ‘Ondersteunen van het vergroten van de flexibiliteit en veerkracht van medewerkers’, ‘Sterke coachende leidinggevenden’ en veel kenmerken uit de factoren ‘Continu verbeteren’ en ‘Lange termijngerichtheid’. AZ presteert het hele seizoen al constant op een hoog niveau. Je ziet het plezier ook bij de spelers, de trainers en de staf. Het is ook leuker om te werken bij een HPO club.
En hoe wrang is het dat juist ex-AZ trainer Gert-Jan Verbeek niks zag in de visie van AZ en met zijn eigen leiderschapsstijl nu ook bij FC Twente onderuit ging. Toeval bestaat niet en om maar eens een ons allen bekende voetbal grootheid te citeren “Je snapt het pas als je het ziet”. Of was het andersom?
Onterechte kritiek
De enige kritiek die AZ krijgt is dat het niet weet te winnen van de top-3 clubs. Maar dat vind ik niet zo vreemd. De top-3 clubs hebben een begroting die ongeveer driemaal zo groot is als die van AZ. AZ presteert op een continu hoog niveau en het is dus niet zo vreemd dat ze van daaruit niet kunnen pieken. De top-3 clubs presteerden dit seizoen veel wisselvalliger. PSV was het minst wisselvallig.
Ik voorzie wel risico’s voor AZ. In de laatste wedstrijd zag je de strijd om het individuele prestige van topscoorder tussen Jahanbakhsh en Weghorst. Het elkaar misgunnen en ontnemen van scoringskansen en voor eigen succes gaan. Ik zag ook de teleurstelling bij spelers en coach over steeds verliezen van de top-3 clubs. Dat kan maar zo overgaan in geforceerd willen pieken volgend seizoen en daarmee de HPO beginselen en het nieuwe paradigma uit het oog verliezen. De drang naar een korte termijn resultaat kan tot ongezonde druk en teveel gesloten stand leiden, waardoor uiteindelijk het structurele presterend vermogen wordt aangetast. We zullen het zien!
In de onderstaande vlog vertel ik over het zelf proberen te organiseren van gezonde druk. Dat valt ook mij niet mee.
Lees meer over HPO en deze andere manier van continu verbeteren in het voorlopig nog gratis te downloaden witboek ‘De HoogPresterende OverheidsOrganisatie’ dat de basis is voor het in dit najaar uit te komen boek ‘de High Performance Overheidsorgansiatie: Meer publieke waarde door continue verbetering’.